Oktober 2020 – door Jos van Grinsven

In augustus 2020 verscheen het Living Planet Report 2020 van het WWF. Het ziet er niet best uit momenteel voor onze planeet en er moet iets gebeuren om het tij te keren. Maar wat? En: welke energiebron is nu het meest geschikt voor toepassing in transport en aandrijftechniek?

In elk geval zal het terugdringen van verspilling een enorme bijdrage in de goede richting leveren. (1/3 van het totale wereldwijd beschikbare voedsel wordt verspild – bron: LPR-2020) En wat betreft de opwarming van de aarde? Daarover zijn de meningen verdeeld.

Laten we afstappen van het idee dat er één ultieme oplossing bestaat voor de aandrijving van personenvoertuigen en transportmiddelen. Of voor het kunnen voldoen aan de energiebehoefte wereldwijd. Het kopiëren van toepassingen die ergens op aarde heel goed blijken te werken zorgt juist voor nieuwe problemen als schaarste en uitputting. Een oplossing: wees creatief en kijk vooral met open mind naar je eigen omgeving voor locale, kleinschalige en natuurvriendelijke oplossingen.

Waarom blijven we maar zoeken naar één energieoplossing voor alle auto’s? Of voor alle woningen? We worden dagelijks uitgenodigd om mythisch te denken. Mythische denkpatronen zijn zo oud als de mensheid en kennen helaas geen grenzen. Echter, met creativiteit, beide voeten op de grond en een open mind hebben we toch echt betere kansen.

Onbewust geloven we vaak dat er één oplossing bestaat die energetisch gezien geweldig is. Bijvoorbeeld omdat die een geringe uitstoot heeft, goed oplevert of een hoog rendement heeft. De een gelooft heilig in de accu als dé oplossing voor energieopslag. De ander in waterstof als energiebron voor verwarming of transport wereldwijd. Mythische denkpatronen zijn vaak al lang ingesleten en daardoor hardnekkig.

Dergelijke denkpatronen bij politici leiden tot stimulering en subsidiëring van grootschaligheid. Wanneer een oplossing aantrekkelijk lijkt, wordt deze landelijk gepromoot, financieel aantrekkelijk gemaakt of zelfs wereldwijd gekopieerd. Het wordt de standaard. Met als gevolg: schaarste aan elementen en fossiele grondstoffen, massale ontbossing, droogte en aardbevingen.

Om een voorbeeld te geven: de Democratische Republiek Congo is een van de grootste leveranciers van kobalt ter wereld. Naar schatting komt meer dan de helft van wat er wereldwijd verkocht wordt daar vandaan. Het mineraal is een cruciale grondstof voor batterijen en accu’s in telefoons, laptops en elektrische auto’s. De mijnen daar zijn open en worden massaal afgegraven. Tot het op is. Daar zijn we dan toch massaal debet aan.

Copy-and-paste

Elke seconde vinden er wereldwijd miljarden explosies plaats. Explosies doen de motoren draaien. Denk aan de auto, de boot, de bus, het vliegtuig. Voor een explosie in de motor heb je een brandstof, zuurstof en een ontstekingsmechanisme nodig. Voor de brandstofkeuze zijn er erg veel mogelijkheden maar door de grootschaligheid wordt er wereldwijd te veel warmte geproduceerd. Bij elke omzetting van energie stijgt de entropie en komt er warmte vrij. Waar moet die warmte meestal naartoe? Juist ja, de lucht in.

Er zijn hoogteverschillen op aarde die energieopwekking door waterkracht aantrekkelijk maken. Een stuwdam in bergachtig gebied kan bijvoorbeeld een prima oplossing zijn voor energieopwekking. Maar wààrom een stuwdam bouwen in een lange rivier met weinig verval? In zulke omstandigheden kost dat relatief veel tijd, geld en grondstoffen tegen een kleine energetische opbrengst.

Copy-and-paste, we zijn er heel goed in geworden. Maar daardoor worden grondstoffen schaars en dreigen er tekorten. Het rendement van energieomzetting wereldwijd daalt en de aarde warmt meer op dan gewenst.

Nog een voorbeeld: zonnepanelen zijn een mooie oplossing om zonlicht om te zetten in energie. Gebouwd volgens één concept en met gebruik van vaak dezelfde materialen gaat ook dit leiden tot schaarste aan grondstoffen voor zonnepanelen.

Plaatselijke oplossingen

Zodra we onze creativiteit inzetten bedenken we mooie dingen. Inspiratie krijgen we uit de natuur of van kunstenaars. Denk aan een rivier na hevige regenval. Die moet kunnen overstromen, meanderen. De natuur lost plaatselijke nood vaak plaatselijk op. Is het niet mooi daar lering uit te trekken?

Wees creatief

Stel dat ieder voor zich in zijn eigen omgeving op zoek gaat naar een energiebron die plaatselijk gezien het meest voor de hand ligt. En daarbij zijn creatieve talenten aanspreekt en ontwikkelt. Dan krijg je wellicht een bruikbare oplossing voor die ene specifieke plek op aarde. Geen grootschaligheid, geen gebrek aan grondstoffen.

Er zijn materialen beschikbaar en nog te vinden en manieren nog te verkennen, die zich uitstekend lenen voor energielevering en energieopslag. Maar laten we vooral afstappen van elke vorm van grootschaligheid, van het mythisch denken en heilig blijven geloven in één oplossing voor ons allen.
Ik wil alle technici oproepen: wees creatief. Gebruik je creatieve vermogens en bundel kleinschalig je krachten. Daar komen vaak de mooiste dingen uit voort en op die manier kan de aarde nog lang mooi blijven, voor onszelf en voor generaties na ons.